خدمات مراقبت های دارویی و فارماکوتراپی در پژوهشکده انکولوژی، هماتولوژی و سل تراپی

خدمات مراقبت های دارویی و فارماکوتراپی (دارودرمانی) در بخش های خون، انکولوژی و پیوند سلول های بنیادی توسط متخصص فارماکوتراپی و داروسازان بخش در سه حوزه اصلی خدمات بالینی، خدمات آموزشی و خدمات پژوهشی ارائه می شود.

1. خدمات بالینی
• مشاوره فارماکوتراپی

مشاوره فارماکوتراپی در زمینه انتخاب داروی مناسب و رژیم درمانی بسته به شرایط هر بیمار، مدیریت تداخلات و عوارض دارویی، تنظیم دوز داروها در شرایط خاص و نارسایی‌های ارگانی، تنظیم دوز داروها براساس سطح خونی داروها، تنظیم داروها قبل و بعد از اعمال جراحی، مدیریت رژیم دارویی در حساسیت‌ها و مسمومیت‌های دارویی، تنظیم دوز داروها در جمعیت‌های خاص مانند افراد بالای 65 سال، افراد چاق، زنان باردار و شیرده و همچنین اطفال صورت می‌پذیرد. متخصص فارماکوتراپی با توجه به علم و شناخت دقیق از همه ویژگی‌های یک دارو و تنظیم دوز در نارسایی‌های ارگانی و نیز توانایی در پایش فیزیولوژیک یا فارماکوکینتیک اثربخشی، تداخل و عوارض دارویی و همچنین شناخت اندیکاسیون‌ها و اهداف درمانی و نیز تسلط بر مبانی پزشکی مبتنی بر شواهد با ارائه این خدمت، تیم معالج را به‌خوبی در راستای درمان بهینه بیماران حمایت می نماید.

• مشارکت فعال در راندهای آموزشی

مشارکت متخصص فارماکوتراپی در آموزش بیماران منجر به پیشگیری از بروز خطاهای دارویی، ارتقاء مراقبت‌های دارویی از بیماران و بهبود دستیابی به نتایج درمانی شده و کمک می کند تا بیماران با حداقل عوارض در طول بستری مواجه شوند.

• درمانگاه فارماکوتراپی (مشاوره دارودرمانی بیماران سرپایی و درمانگاهی)

ارائه این خدمات به صورت بیمار-محور بوده؛ به طوری که ابتدا متخصص فارماکوتراپی با اخذ شرح حال از بیمار، ابعاد مختلفی از وضعیت وی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت با تحلیل نیازهای دارودرمانی خاص بیمار، مشکلات دارویی وی را شناسایی نموده و در جهت رفع آن‌ها برنامه‌ای کاربردی ارائه می‌دهد. هدف از کلینیک‌های سرپایی فارماکوتراپی بهبود اثربخشی روند دارودرمانی، کاهش عوارض و هزینه‌های درمانی، بالا بردن کیفیت زندگی بیماران، و ارتقاء سلامت جامعه از طریق ارائه خدمات مراقبت و مدیریت جامع دارودرمانی است. خدمات کلینیک فارماکوتراپی شامل موارد زیر است:

• تشکیل پرونده جامع دارودرمانی برای بیماران سرپایی شامل نام دارو، دوزیج فرم، دوزینگ، راه تجویز و نحوه مصرف
• مدیریت و مراقبت دارودرمانی بیماران سرپایی به صورت بررسی جامع داروهای مصرفی بیمار متناسب با شرایط و بیماری‌های زمینه‌ای وی، سپس شناسایی مشکلات دارودرمانی (اعم از عوارض جانبی، تداخلات دارویی، دوزینگ داروها، پذیرش بیمار و...) و نهایتاً ارائه راهکار مناسب جهت پیشگیری و مدیریت آن‌ها
• پایش روند دارودرمانی بیمار به‌صورت منظم
• ارائه مشاوره عمومی به بیماران در جهت افزایش پذیرش روند دارودرمانی
• آموزش جامع بیماران در خصوص نحوه صحیح مصرف داروهای تجویزی و نحوه برخورد با عوارض احتمالی
• آموزش جامع بیماران در خصوص پیشگیری و نحوه مدیریت تداخلات دارو-دارو و دارو-غذا
• ارائه مشاوره تخصصی به پزشک بیمار در خصوص روند دارودرمانی
• آموزش‌های خود مراقبتی در بیماری‌های مزمن
• صدور کارت پیشینه‌ی حساسیت و عوارض دارویی شدید

• آموزش جامع دارویی به بیمار حین بستری و ترخیص

آموزش دارویی به بیمار به‌عنوان محور آموزش‌ها و با رویکرد پیشگیری و مدیریت عوارض داروها برای تسهیل دوره‌ی درمان در حین بستری و تکمیل موفقیت درمان پس از ترخیص انجام می‌شود و شامل دومرحله‌ی آموزش‌های حین بستری درمورد نحوه‌ی مصرف داروها و پیشگیری از عوارض مرتبط با مصرف داروها و نیز هنگام ترخیص برای تعیین تکلیف داروهای قبلی، داروهای افزوده شده طی بستری و داروهای تجویز شده حین ترخیص انجام می‌شود تا بیمار به داروهایی که باید پس از ترخیص و در منزل مصرف کند کاملاً‌ مشرف باشد.

• مکتوب‌سازی، گزارش و مدیریت عوارض دارویی

عوارض جانبی رخ داده برای بیماران بلافاصله با نظارت متخصص فارماکوتراپی توسط داروساز در قالب برگه زرد ADR ثبت و منعکس می شوند. درصورت تشخیص موارد جدی و نیازمند مداخله، توصیه های لازم جهت مدیریت عارضه توسط متخصص فارماکوتراپی به پزشک معالج ارائه می‌شود.

• مشارکت در تدوین/ ویرایش پروتکل‌های دارودرمانی

تنظیم پروتکل‌های دارو درمانی و راهنماهای بالینی مرتبط با تجویز داروها در هر مرکز برای جایگزینی دانش و تجربیات فردی و روش‌های معمول و با هدف به حداقل رساندن خطاهای درمانی، همواره از وظایف اصلی گروه‌های درمانی مراکز بوده است. این پروتکل‌ها و راهنماهای بالینی تا حد زیادی پایبندی به درمان استاندارد و بهینه، ناظر به شرایط بیمار و ظرفیت‌های مرکز درمانی را تضمین می‌کنند. ازجمله وظایف اصلی داروسازان در بخش‌های تخصصی و فوق تخصصی، همکاری در بازنگری‌ پروتکل‌ها و راهنماهای موجود و نیز تدوین موارد جدید حسب نیاز بخش‌ها است. بازنگری در پروتکل‌های موجود می‌تواند به‌دنبال ارزیابی‌های دوره‌ای، تغییر در شرایط اعم از پاسخ‌دهی به درمان، تغییر در دسترسی به داروها و نظیر آن صورت بگیرد. تدوین موارد جدید نیز در جای خود و بنابر اعلام نیاز بخش‌ها، احراز امکان بروز خطا و یا معرفی و تأمین فرآورده‌های دارویی جدید ضرورت دارد.

2. خدمات آموزشی

ارائه‌ی آموزش‌های مرتبط با فرآورده‌ها و پروتکل‌های دارویی همواره جزئی جدانشدنی از فرآیند بهینه‌سازی درمان است. این آموزش‌ها با هدف معرفی فرآورده‌های جدید، توضیح پروتکل‌های دارودرمانی موجود، تغییر یافته و یا جدید، آموزش نکات مرتبط با تجویز داروهای موجود در راستای کاهش خطاهای گزارش و احراز شده و نیز پیشگیری از بروز خطاهای محتمل و خطرناک برنامه‌ریزی شده و به چندین دسته تقسیم می‌شوند:

• برنامه‌ریزی برای حضور و آموزش دستیاران داروسازی بالینی و داروسازان در راندها و جلسات آموزشی
• مشارکت در ارائه‌ی جلسات آموزشی برای ارائه‌ی مباحث چالشی در حوزه‌ی دارودرمانی
• آموزش به سایر گروه‌های کادر درمان خارج از زمان‌بندی کلاس‌ها و جلسات ژورنال کلاب روتین بخش با برگزاری سمینارها و کلاس‌های دوره‌ای متناسب با نیازسنجی و درخواست نمایندگان گروه‌ها
• تدوین جلسات و محتواهای آموزشی توأم با ارائه‌ی پروتکل‌ها و راهنماهای بالینی جدید برای گروه‌های درمانی درگیر
• طراحی و انتشار آموزش‌های مکتوب در حوزه‌ی آماده‌سازی و تجویز فرآورده‌های دارویی در قالب‌های متنوع مناسب ازجمله بروشور، دستنامه، پوستر و نظیر آن 

3. خدمات پژوهشی

• مشارکت فعال در حوزه‌های پژوهشی پژوهشکده

با توجه به محوریت بحث دارودرمانی در بیماران هماتولوژی، انکولوژی و پیوند، گستردگی و تغییر و تحول دائمی پروتکل‌های درمانی دراین حوزه، تغییر در دسترسی به داروها و نیز معرفی داروها و اشکال دارویی جدید، همواره طرح‌های تحقیقاتی و مطالعات متنوع با هدف بهبود فرآیندهای درمانی بیماران در این مرکز اجرا می‌شوند. مشارکت متخصصین فارماکوتراپی و بیمارستانی از نظر علمی و یا در فرآیند اجرای مطالعات برای ارتقای تجویز و مصرف منطقی داروها صورت می‌گیرد. مشارکت در زمینه‌های فوق درصورت فراهمی ملزومات آن در الویت اول با راه‌اندازی پژوهشکده‌ی فوق تخصصی فارماکوتراپی ذیل پژوهشگاه هاتولوژی، انکولوژی و پیوند مغز استخوان انجام خواهد شد و تا آن زمان در قالب مشارکت با سایر پژوهشکده‌ها صورت می‌گیرد. حوزه های پژوهشی شامل موارد زیر است:

• اثربخشی و ایمنی داروها (clinical trial)
• فارماکوویژیلانس (عوارض دارویی، تداخلات دارویی، خطاهای دارویی)
• پایبندی به درمان (medication adherence) و آموزش بیمار
• ارزیابی مصرف داروها (مطالعات DUE)
• فارماکواپیدمیولوژی (cost-effectiveness)
• فارماکوژنتیک (تاثیر ژنتیک بر متابولیسم داروها)
• فارماکوکینتیک (جذب، متابولیسم، کلیرانس و دفع داروها)
• مطالعات هم ارزی زیستی (bioequivalence)
• پایش، ثبت و گزارش اثربخشی و عوارض پروتکل‌های درمانی

طراحی مطالعات گذشته‌نگر با هدف پایش، ثبت و گزارش اثربخشی و عوارض پروتکل‌های درمانی موجود به‌منظور بهینه‌سازی درمان و نیز مطالعه بر روی آمار ثبت شده از خطاها و عوارض مهم برای ارزیابی روند تغییرات خروجی درمان در بازه‌های زمانی مختلف.